Mục lục
Trong lịch sử Trung Hoa, Gia Cát Lượng nổi tiếng là một nhà quân sư đại tài, không những thế ông còn có con mắt rất tinh tường trong vấn đề nhìn ra người tài, người tốt. Được sử sách ghi chép và lưu truyền đến ngày nay, ông truyền lại nhiều tri thức mà chúng ta cần học hỏi. Đáng chú ý nhất là 7 yếu tố để ông có thể đánh giá được phẩm chất của con người. “Chí – Biến – Thức – Dũng – Tính – Liêm – Tín” là 7 phương diện mà Ngọa long tiên sinh đặt ra tiêu chí.
1. Chí: Chí hướng của con người dựa trên câu hỏi đúng sai
Để một người có thể thành công thì yếu tố đầu tiên chắc chắn phải là Chí hướng. Một người được đánh giá xem cách họ giải quyết vấn đề đúng – sai, ta sẽ có thể đánh giá cái nhìn và xem xét chí hướng của người đó. Một người không phân định rõ đúng – sai, mang thái độ ba phải thì đều có khả năng làm tổn hại đến lợi ích chung trong khoảnh khắc then chốt nhất.
Chỉ khi người ta có chí hướng, đứng vững trên lập trường của mình thì mới là người có thể cộng tác. Tuyệt đối không được giao phó cho những người “gió chiều nào che chiều nấy”.
2. Biến: Khả năng ứng biến
Gia Cát Lượng tin rằng một người có khả năng dùng ngôn ngữ nhanh nhạy, nhất định là người có đầu óc linh hoạt và tư duy nhạy bén. Để hiểu rõ một người chúng ta cần phải giao tiếp một thời gian, dồn họ vào bước đường cùng để từ đó có thể xem cách mà họ ứng biến với tình huống.
Đó là vì sao mà thời xưa, để đánh giá một vị quan giỏi với một vị quan tầm thường, không chỉ dựa trên sự tham lam mà một người quan được coi là tầm thường sẽ không có năng lực đánh giá và giải quyết vấn đề một cách đúng đắn. Chính vì thế mà vô tình hại dân hại nước, làm hỏng đại sự.
3. Thức: Kiến thức
Một người quan thanh liêm đến đâu thì kiến thức đưa ra những phương pháp để cải thiện xã hội là điều vô cùng cần thiết. Bởi lẽ, nếu một người chỉ có lòng tốt để cống hiến thì khi gặp những tình huống bất ngờ ắt chỉ đành bó tay.
4. Dũng: Dũng khí
Cổ nhân có câu: “Tuế bất hàn vô dĩ tri tùng bách, sự bất nan vô dĩ tri quân tử” (Đại ý: Nếu sự việc không có khó khăn thì làm sao để biết được người quân tử). Để có thể đánh giá sự can đảm của một người, hãy xem cách họ đối mặt trước tình huống nguy khốn.
Một người anh hùng không có dũng khí, đến bản thân còn bảo vệ không được thì chúng ta đừng mong đến việc họ sẽ xây dựng được điều gì. “Lửa thử vàng, gian nan thử sức”, có khó khăn mới biết được lòng dạ con người, mới hiểu thấu được sự can đảm dũng khí đối mặt với mọi khó khăn.
5. Tính: Tính tình
Bản tính con người hiện ra đúng khi chỉ chúng ta tiếp xúc một thời gian khá dài hay đơn giản là một cuộc say bí tỉ “Rượu vào lời ra”. Bản tính con người thường được giấu rất kỹ, nên họ sẽ dễ dàng mở lòng mình bằng những lời chân thành nhất khi họ “Quắc cần câu”. Từ đó ta dễ dàng hiểu được phẩm hạnh và nhân cách của người đó ra sao.
Trong lịch sử Trung hoa có ghi chép, đã có rất nhiều quân thần trong triều đình đã bị chém đầu vì say rượu mà phạm pháp. Bản thân Tống Thái Tổ Triệu Khuông Dận năm xưa cũng đã từng áp dụng thành công mưu kế “dùng rượu tước binh quyền”.
6. Liêm: Liêm chính
Được coi là phẩm chất vốn phải cần có ở một vị quan tốt thì để đánh giá một người có thanh liêm chính trực hay không thường được Gia Cát Lượng dùng công danh lợi lộc để đánh giá. Những người có phẩm chất cao thượng tuyệt đối sẽ không làm việc phi nghĩa dù món lời mang ra dụ dỗ họ có lớn đến đâu. Dù con người ta đều có phần “tham dục” nhưng “quân tử ái tài, thủ chi hữu đạo” (người quân tử coi trọng của cải nhưng lấy của cải phải đúng đạo lý).
7. Tín: Uy tín
Cần phải xem xét lời nói và hành động của đối phương có nhất quán hay không, người nói mà không giữ lời ắt là kẻ không thủ tín, sẽ dễ dàng đánh mất sự tin tưởng của người khác dành cho họ. Thủ tín vốn là “cái gốc” làm người. “Nhân vô tín bất lập”, người không có giữ tín ắt sẽ không có chỗ đứng ở đời.
